«Επιβλήθηκε ένα μονοπώλιο, αφού μόλις μία ή δύο εταιρείες μπορούν να επεξεργαστούν την κάνναβη και να παράγουν τελικό προϊόν», λέει ο Filip Dostovksi.

Ο Filip Dostovski διαγνώστηκε σε μικρή ηλικία με λέμφωμα Hodgkin. «Στα 15 ξεκίνησα να καπνίζω κάνναβη για να αντέχω τις παρενέργειες από τη χημειοθεραπεία», μου είπε ένα χειμωνιάτικο μεσημέρι στην πόλη Στρούμνιτσα της Βόρειας Μακεδονίας, κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα, όταν καθίσαμε σε ένα επαρχιακό εστιατόριο.

Το 2009 ανακάλυψε στο Διαδίκτυο ένα βίντεο του Καναδού ακτιβιστή Rick Simpson, με τίτλο «Πώς να φτιάξετε λάδι κάνναβης για τον καρκίνο». Αγόρασε αλβανικό χόρτο από τη μαύρη αγορά κι έφτιαξε μόνος ένα εκχύλισμα στο σπίτι. «Έριχνα μια σταγόνα στο τσιγάρο. Τα συμπτώματα σταδιακά υποχώρησαν», είπε.

Λίγο καιρό αργότερα, όμως, η ασθένεια επέστρεψε. Ο γιατρός εξήγησε στον Filip ότι έπρεπε να γίνει βιοψία στους αδένες. «Γύρισα σπίτι και για πρώτη φορά, αντί να βάλω το λάδι κάνναβης στο τσιγάρο, το έφαγα».

Άρχισε να διαβάζει περισσότερα εγχειρίδια και να πειραματίζεται στο σπίτι. Τον πρώτο καιρό, δεν το συζητούσε με κανέναν. Μέχρι που η μητέρα ενός φίλου του διαγνώστηκε με λευχαιμία. Της έδωσε το λάδι που έφτιαχνε και όπως ισχυρίζεται, η κατάσταση της γυναίκας βελτιώθηκε.

Άρχισε να φτιάχνει μεγαλύτερες ποσότητες για τους ασθενείς που τον προσέγγιζαν. Με τον καιρό, η φήμη του εκτοξεύτηκε. Άνθρωποι από όλη τη Βόρεια Μακεδονία τού ζητούσαν παραγγελίες και συμβουλές. Δεν προλάβαινε να απαντά στα μηνύματα στο Facebook. «Ακόμα και τώρα, έχω πολλά αδιάβαστα», λέει.

Το 2014 ίδρυσε την ομάδα Alternative Green με στόχο την ενημέρωση των ασθενών και το λόμπινγκ προς την κυβέρνηση, ώστε να νομιμοποιηθεί η φαρμακευτική κάνναβη στη Βόρεια Μακεδονία. Η κατάσταση παρέμενε στάσιμη έως την άνοιξη του 2016.

Εκείνη την περίοδο η κυβέρνηση του εθνικιστή Νίκολα Γκούεφκσι βρισκόταν με την πλάτη στον τοίχο. Τα Σκόπια δονούνταν από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και όλοι στη Βόρεια Μακεδονία βρίσκονταν μπροστά στις τηλεοράσεις, παρακολουθώντας τις διαρροές των τηλεφωνικών υποκλοπών που έκανε η κυβέρνηση εναντίον πολιτικών της αντιπάλων.

«Σε μία μέρα ανακοινώθηκε αιφνιδιαστικά ότι η κάνναβη νομιμοποιείται. Δεν ήταν μόνο η αλλαγή ατζέντας. Η μαύρη αγορά είχε θεριέψει και έπρεπε να ελεγχθεί», είπε ο Filip. «Παρά τον αρχικό ενθουσιασμό, όμως, η νομοθεσία ήταν απογοητευτική».

Για παράδειγμα, το όριο που τέθηκε για το CBD στο λάδι κάνναβης ήταν πολύ χαμηλό, ενώ τα σκευάσματα με υψηλό THC ήταν πανάκριβα. «Στην πράξη, καθιερώθηκε ένα μονοπώλιο, αφού μόλις μία ή δύο εταιρείες μπορούν να επεξεργαστούν την κάνναβη και να παράγουν τελικό προϊόν», σημείωσε ο Filip.

«Είναι ένα παιχνίδι στις πλάτες των ασθενών. Τέσσερα χρόνια μετά, όσοι δεν συνεχίζουν να φτιάχνουν μόνοι στο σπίτι το λάδι, το βρίσκουν στη μαύρη αγορά, σε τιμή έως και τρεις φορές μικρότερη από τα αντίστοιχα σκευάσματα των εταιρειών».

Κάποια στιγμή τον περασμένο Νοέμβριο, ανέβασε στο Facebook μια φωτογραφία με το πρόσωπό του άγρια χτυπημένο. Είχε τραβηχτεί τον Ιούνιο. Τον βρήκα στο τηλέφωνο, περισσότερο ήρεμο από ό,τι περίμενα. «Μέλη ΜΚΟ στα Σκόπια, που λένε ότι αγωνίζονται για την κάνναβη, με κάλεσαν σε συνάντηση και επειδή διαφωνούμε σε βασικά πράγματα, μου επιτέθηκαν», είπε. Η βασική τους διαφορά, υποστηρίζει ο Filip, είναι ότι ίδιος ζητά οι ασθενείς να μπορούν να καλλιεργούν κάνναβη ελεύθερα στο σπίτι, χωρίς να έχουν ανάγκη το μονοπώλιο των μεγάλων εταιρειών. «Κάποιοι παίζουν το παιχνίδι της κυβέρνησης», είπε.

Η αλλαγή της νομοθεσία στη Βόρεια Μακεδονία, προσέλκυσε το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών. Περισσότερα από 40 επενδυτικά σχήματα εξασφάλισαν άδεια για την καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης, παρότι υπήρχαν εξ αρχής κάποιοι βασικοί περιορισμοί.

Η εξαγωγή του φρέσκου ανθού της κάνναβης, περίπου το 70% της παραγωγής, απαγορεύται με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Το υπόλοιπο 30% μπορεί να πουληθεί μόνο ως τελικό προϊόν, δηλαδή λάδι ή άλλο παράγωγο. Το πρόβλημα είναι ότι μόλις δύο ή τρεις μεγάλες εταιρείες στα Σκόπια μπορούν να κάνουν τέτοια επεξεργασία. Μόλις τον περασμένο Μάρτιο, μία από αυτές πήρε το πρώτο πιστοποιητικό για την εξαγωγή σκευασμάτων στη μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά.

Τον περασμένο μήνα, ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ δήλωσε ότι η Βόρεια Μακεδονία εξετάζει τη νομιμοποίηση της κάνναβης ακόμη και για ψυχαγωγικούς σκοπούς. «Αυτό θα προσελκύσει νέες επενδύσεις και τουρισμό», είπε ο Ζάεφ στη Deutsche Welle. Με τα σημερινά δεδομένα, κανείς δεν μπορεί λάβει σοβαρά υπόψη ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Στο μεταξύ, οι ασθενείς που έχουν ανάγκη την κάνναβη, τη βρίσκουν στη μαύρη αγορά. Το χόρτο βέβαια είναι αλβανικής παραγωγής.

Το βαλκανικό «τρίγωνο»

Έκθεση του Global Initiative Against Transnational Organised Crime για τη διακίνηση της παράνομης κάνναβης στα Δυτικά Βαλκάνια, αποκαλύπτει μια αλλαγή στο δρομολόγιο του αλβανικού καρτέλ, βάζοντας στο παιχνίδι τη Βόρεια Μακεδονία. Τα ναρκωτικά περνούν πρώτα στο Κόσσοβο, έπειτα στη Βόρεια Μακεδονία και τελικά στην Ελλάδα, μέσω του περάσματος Ειδομένη/Γευγελή.

«Το πέρασμα έγινε γνωστό το 2015, κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης, εξαιτίας συγκρούσεων ανάμεσα στην Αστυνομία και σε μεγάλες ομάδες ανθρώπων που μετακινούνταν, κυρίως από τη Μέση Ανατολή. Είναι, όμως, επίσης ένα σημείο διακίνησης ναρκωτικών: Ειδικά ηρωίνη εισάγεται στην περιοχή και κάνναβη από την Αλβανία, ώστε να διακινηθεί στην Ελλάδα και την Τουρκία», σημειώνεται στην έκθεση.

Στο ίδιο κείμενο περιγράφεται ως «κόκκινο» το συνοριακό πέρασμα Jazince/Gllobocice έξω από το Τέτοβο της Βόρειας Μακεδονίας. Ένας πρώην αστυνομικός, που είχε υπηρετήσει εκεί, ανέφερε: «Μετά τα μεσάνυχτα, γύρω στις 3 πμ, οι αστυνομικοί και οι τελωνειακοί υπάλληλοι συχνά λαμβάνουν εντολές από τους προϊσταμένους τους να κλείνουν τις κάμερες και τα μάτια τους, για περίπου μισή ώρα. Για αυτό, φυσικά, παίρνουν αμοιβή».

Και πιο κάτω: «Το φορτηγό που περνά εκείνη τη στιγμή ανήκει σε εγκληματική ομάδα, που μοιράζεται το κέρδος με ανώτερους κυβερνητικούς αξιωματούχους στην Αλβανία. Όχι μακριά από το επίσημο τελωνειακό πέρασμα, υπάρχει ένας παράδρομος για τα φορτηγά και τα άλογα των διακινητών».

Στις 10 Οκτωβρίου, η Αστυνομία συνέλαβε στην πόλη της Θεσσαλονίκης πέντε άτομα και κατέσχεσε 140 κιλά αλβανικής κάνναβης. Σύμφωνα με τα διωκτικά έγγραφα, τα ναρκωτικά είχαν περάσει στην Ελλάδα από τη Βόρεια Μακεδονία.

Tο άρθρο είναι μέρος του πρότζεκτ με τίτλο «Το Βαλκανικό Τρίγωνο της Κάνναβης», το οποίο πραγματοποιήθηκε σε Αλβανία, Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία με την υποστήριξη του iMEdD – Incubator for Media Education and Development.